De eerste periode als leerling-vrijmetselaar – na de inwijding
Tijdens een avond voor belangstellenden vertelde een -toenmalige- leerling hoe hij de toelatingsprocedure en de eerste zes 
maanden na zijn inwijding heeft ervaren:
“Aan de beslissing toe te treden ging bij mij een lange periode van “innerlijke voorbereiding” vooraf. Uit interesse had ik me in de jaren ervoor verdiept in diverse religies en levensfilosofieën. Ik ben onkerkelijk opgevoed. Maar ik stond (en sta) open voor de inzichten en aanknopingspunten die een spirituele ontwikkeling kan bieden om een beter en completer mens te worden.
Bij het rondkijken merkte ik al gauw een aantal zaken. Dat ik diepgang in mijn geestelijke ontwikkeling niet in mijn eentje bereik. Dat ik me samen met gelijkgestemden structureel wil blijven verdiepen. En dat ik me door mijn onderzoekende levenshouding niet thuis voel bij een dogmatische aanpak. Tijdens deze oriëntatie had ik al een paar keer iets gelezen over de vrijmetselarij, maar ongemerkt werd mijn gevoel erover steeds overstemd door de vage verhalen en wilde samenzweringstheorieën die ik had gehoord. Toen ik me daar bewust van werd en probeerde om me een objectief beeld te vormen, zag ik voor het eerst een glimp van de richting die ik op wilde. Een halfjaar later werd ik ingewijd en aangenomen.
Wat vond u van de toelatingsprocedure?
Die vond ik zorgvuldig en onthaast. Sommige onderdelen lijken ook ouderwets streng. Daar kan ik verschillende redenen voor bedenken, waarvan een belangrijke is dat je als kandidaat niet alleen voor de loge moet kunnen kiezen, maar de loge ook voor jou. Daartoe wil je een goed beeld krijgen van de persoon en zijn motieven. Frivoliteit en vrijblijvendheid maken een gesprek heel gezellig, maar belemmeren je ook om tot de kern door te dringen.
De eerste gesprekken die ik voerde tijdens de procedure waren echter helemaal niet streng, maar juist heel hartelijk. Ze gaven me een eerste indruk van de mensen tussen wie ik zou komen en het soort gesprekken dat gevoerd wordt. Overigens zijn die later nog beter en leuker geworden, omdat je elkaar dan beter kent. Tijdens de procedure kreeg ik ook steeds de gelegenheid vragen te stellen. Ik wilde bijvoorbeeld weten of de vrijmetselarij een soort sekte is en vroeg daarom wat er gebeurt als ik weer uit de orde zou willen stappen. “Een kort briefje naar het hoofdbestuur volstaat. Het is moeilijk om toe te treden, maar makkelijk om uit te stappen.” Bij een sekte is het inderdaad precies andersom.
Voor het leven
Toch is de insteek uitdrukkelijk dat je een keuze maakt voor het leven. Met zo’n keuze ga je niet lichtzinnig om. De toelatingsprocedure gaf me daarom alle ruimte om goed na te denken over de richting die ik op wilde. In eerste instantie wilde ik de keuze op informatie baseren en probeerde ik alles te achterhalen wat er maar over de vrijmetselarij te weten is. Sommige aspecten van de vrijmetselarij zijn echter geheim. Al zoekende begon ik te begrijpen waarom. Je kunt nooit alles weten en het gaat veeleer om de weg er naartoe. Op het verkeerde moment geopenbaarde kennis kan soms helemaal verkeerd begrepen worden en anderzijds kan het moment waarop je kennis aangeboden krijgt, als hij goed gekozen is, veel toevoegen.
Het inwijdingsritueel is het belangrijkste geheim. Hoewel ik dit “geheim” redelijk makkelijk boven tafel kreeg, heb ik er van te voren geen letter over gelezen. Als ik het ritueel van te voren al had gekend, had ik het onmogelijk nog echt kunnen ondergaan. Je gaat dan vanzelf op een meta-niveau naar de situatie kijken. “O ja, nu zit ik in dit-en-dat deel van de inwijding” – en daardoor zou de essentie verloren gaan. Bewust kiezen iets niet te weten vond ik desondanks lastig, omdat ik me daarmee ook kwetsbaar en bescheiden opstelde. Daarbij maakte het de keuze toe te treden weliswaar tot een stap uit de duisternis en onwetendheid, maar ook tot een stap die je blind moet zetten. De gesprekken die ik ondertussen had gevoerd, hadden me echter ook – en dit was cruciaal – vertrouwen gegeven in de loge en haar leden. Het was dit vertrouwen waar ik uiteindelijk mijn beslissing op baseerde om aan te kloppen.
Wat leverde de loge u tot nog toe op?
Het vertrouwen dat ik had, bleek volledig gegrond. De loge biedt een duidelijke vorm, die zorgt dat ik veel makkelijker structuur kan aanbrengen in mijn persoonlijke bouwwerk, waar ik al veel eerder aan begonnen was. Om een voorbeeld te noemen: voordat ik toetrad was ik op de achtergrond altijd wel bezig met de beschouwende kant van mijn leven.
Nu ik een vast moment in de week heb waarop ik me hier helemaal op toeleg, kan ik me ook beter toeleggen op de concrete en zeker niet minder belangrijke kanten van het leven, zoals mijn vriendin en mijn werk. Waar deze kanten eerst vaak door elkaar liepen en verward raakten is er nu een veel duidelijker onderscheid, wat ruimte en helderheid schept.
Iets vergelijkbaars ervaar ik tijdens de avonden zelf. De soms strakke vorm zorgt er paradoxaal genoeg voor dat je als individu meer vrijheid hebt om jouw persoonlijke bijdrage te leveren of invulling te geven aan hetgeen er gezegd en gedaan wordt. Bovendien schept dit een prettig contrast met het tweede gedeelte van de avond, als we samen iets drinken en bijpraten.
De loge bestaat uit zeer uiteenlopende mannen. Sommige van hen zou ik onder andere omstandigheden misschien nooit zelf opgezocht hebben om samen een biertje mee te drinken. Niet dat de loge een ideale samenleving is, maar door de gezamenlijke werkwijze wordt het wel veel makkelijker om tot elkaar te komen. En lijkt het streven naar die ideale samenleving opeens helemaal zo dwaas niet meer. De broederschap die hierdoor ontstaat, is erg bijzonder en zal in sommige gevallen zeker leiden tot vriendschap.
Welke verwachtingen heeft u verder van de vrijmetselarij?
Met amper een halfjaar ervaring als leerling vind ik het moeilijk om al duidelijke verwachtingen te formuleren. Maar iets wat ik heel leuk vind aan de vrijmetselarij is haar strikt a-politieke karakter. Daardoor kun je politiek incorrecte uitspraken doen, zonder politiek incorrect te zijn. Dit maakt het een plek om werkelijk vrij te denken. De vertrouwelijke sfeer is hier cruciaal bij. Je hoeft nooit bang te zijn dat mensen je niet laten
uitspreken, dat je veroordeeld wordt om je uitspraken, of dat je uitspraken opeens buiten de loge opduiken en als een boemerang in je gezicht vliegen.
Tegelijkertijd is de gedachtewisseling in de loge bepaald geen slappe hap, waardoor je wel je ideeën eens goed kunt toetsen. Daardoor verstenen ze niet en blijf je geestelijk flexibel. Ik probeer ook om de dingen die ik in de loge oppik aan te wenden om beter open te staan voor anderen.
Een nog hoger doel, maar dat is misschien iets voor de verdere toekomst, is om steeds beter het verschil tussen goed en kwaad te leren zien. Niet om daarmee anderen te veroordelen, maar wel om er een weg uit relativisme en nihilisme mee te vinden. Dat klinkt misschien wat hoogdravend, dus laat ik er aan toevoegen wat ik eigenlijk boven alles hoop: dat de vrijmetselarij me helpt eerst en vooral gewoon mens te zijn.”
Verder lezen over wat een gezel vrijmetselaar, na ongeveer een jaar lidmaatschap, zegt? Dat kan hier.
