Een meester-vrijmetselaar kijkt terug, maar kijkt vooral naar wat 40 jaar als vrijmetselaar hem opgeleverd heeft. Dit is zijn visie:
Niets is echt waar en ik al helemaal niet
Hoe kan het zijn dat een stelletje ijdeltuiten van verschillende afkomst, opleidingsniveau en generatie zo langdurig en intens met elkaar verkeren? En hoe kan het zijn dat ik die omgang, na 40 jaar als vrijmetselaar, nog steeds stimulerend vind?
Het levert mij vooral ordening. Veel mensen zie ik dwalen en zich verliezen in onzekerheid. De vrijmetselarij geeft mij structuur, bepaalt m’n plaats en biedt overzicht. Abstracte begrippen, waarmee ik mijn vrouw niet boeien kan.
Wat zij beter volgen kan is dat ik binnen de loge me opgenomen weet als in een familie. Ik leer mensen kennen die ik zonder vrijmetselarij nooit was tegengekomen en maak (los van onze eigen kinderen) kennis met telkens weer nieuwe generaties. De toestroom van jonge vrijmetselaars is telkens weer opnieuw kennismaken met nieuwe generaties medemensen. Ik zie hun behoeften en wijze waarop zij vrijmetselarij invullen en beleven. Vroeger vergaapte ik me aan de ouderen, uitgekristalliseerde vaderlijke figuren. Nu vertegenwoordig ikzelf die groep en zie daarbinnen de uitwerking van deze levensfilosofie.
Wat is vrijmetselarij?
Wij stammen af van de 300 jaar oude Free and Accepted Masons, van de 17-18de eeuwse Engelse en Schotse loges waar leden geen operatief metselaar meer
hoefden te zijn; zoals ten tijde van de kathedralenbouw. Ziedaar het begin van de zogenaamde speculatieve of beschouwelijke vrijmetselarij. Deze voortzetting van de bouwgilden deed de term ‘accepted Mason’ in 1620 ontstaan en werd gebruikt voor leden van de Masons Company of Londen.
Een gilde was geen economische en politieke machtsfactor meer, maar vooral een cultureel-filosofische vereniging die leden een hecht sociaal verband bood, met als doel een zinvol, uitdagend en respectabel leven te leiden. Levenskunst komt nauwelijks uit je genen. Je kunt het ontwikkelen. Dat is vertrekpunt van de vrijmetselaar: zich beschouwelijk, filosofisch en sociaal verder te ontwikkelen; zonder onderscheid naar ras, godsdienst of sociaaleconomische klasse. Daarbij is belangrijk te weten dat dit niet gebeurt op godsdienstige, sektarische of politieke grondslag. De basis is te zoeken wat mensen verbindt. Het enige wat daarvoor nodig is, is een mens van goede wil, verdraagzaam en onafhankelijk.
Leertraject
Ik wilde meer dan me was aangeleerd door mijn ouders en familie; non-conformistisch denken en vrijzinnig zijn. Mijn vrienden zagen vrijmetselarij als reactionair en elitair: een club voor belegen, elkaar bewierokende, gearriveerde padvinders. Natuurlijk zaten die ijdeltuiten ertussen.
Ik raakte evenwel na enige tijd geïmponeerd door de handige manier waarop de leden met die onderlinge verschillen omgaan. Ik leerde zelfs dat dit
onderdeel is van het individuele leertraject. Je kunt in een loge halen en brengen. Degene die alleen haalt, is 
evenzo gewaardeerd lid als degene die veel brengt. Niet iedereen hoeft over te stromen van vernieuwende ideeën en initiatieven. Er is geen toverfluit waardoor iedereen de rattenvanger volgt. Er bestaat al evenmin een steen der wijzen of pot goud. Vrijmetselarij is voor mij zo een leerschool. Het doet een voortdurend appel op zelfwerkzaamheid… beter mens te worden en eigen verantwoordelijkheid voor relaties en de eigen positie. En dat leidt tot beweging en zelfwerkzaamheid. Door dat verband ben ik verbonden. Het doe me zo goed -ook na 40 jaar- doordat ik me vaak door mijn broeders verrijkt voel.
Persoonlijk proces
De rituele bijeenkomsten, het werken binnen de loge, leert dat het om ieder persoonlijk gaat. Er is geen andere macht dan eigen invloed. En ieder is aansprakelijk voor zijn wel en wee. Daarom past de vrijmetselarij inwijdingen toe. Ieder lid wordt daardoor een hoogstpersoonlijke beleving bezorgd. Geen kudde (die om onduidelijke reden in bepaalde richting rent), maar een groep van
mensen die allen afzonderlijk even belangrijk zijn en zich willen bekwamen. Het komt aan op de mens als individu.
Combineer dit persoonlijk traject met de betrekkelijkheid van het individuele mensenleven (een schamele flikkering in een oneindig heelal) en je hebt het beschouwelijk vertrekpunt van de vrijmetselarij in beeld. Geen gouden bergen, laatste oordeel of hiernamaals, maar een collectief van mensen dat het individu scherp houdt en verantwoordelijk houdt voor het eigen leven.
Wat blijft na 40 jaar als vrijmetselaar
Vrijmetselarij is historisch verankerd in de joods-christelijke overlevering; in de tijd van de verlichting uitgekristalliseerd tot een gebalanceerd en universeel stelsel.
…een raar gegeven in een samenleving die almaar sneller en vluchtiger wordt. Alles gaat om kicks en shortterm acties. Het korte shot wint het van de achtergrond, het idee of de nadere overdenking. Gangbare levensbeschouwing is dat je toch eenmaal de kick van bungeejumping moet hebben meegemaakt. Wat zou je ermee in een wereld van apps, sprinkhaan-investering, participaties en vluchtige startups?
Vrijmetselarij staat voor eigen werkelijkheid: levert vertrekpunten en principes, meer nog dan statements of ideeën. Vrijmetselarij houdt meer verborgen dan dat het de schijnwerpers zoekt. Het is cultuurhistorisch gedragen, is wars van dogma’s, stijl- en vormvast, houdt vast aan traditie en overlevering.
Het langdurig contact en de doorlopende samenspraak is mij nog steeds relevant en betekenisvol. En dat daaruit geen financieel voordeel, aanzien of nieuwswaarde volgt, is mij een voordeel. Buiten economische waarde is er voor mij veel uit het leven te halen.
De dreiging die uitgaat van de snelheid en veelvormigheid van de samenleving is vervlakking. Jongeren zien en horen die luchtballonnen, de schijnvoorstellingen suggereren succes. Niemand valt dat aan te rekenen als je alleen nog maar denkt dat uitsluitend de eerste oogopslag telt. De media blazen over de beste zijn, over topinkomens en mooiste chick van allen zijn. Je kan tegenwoordig alleen nog excelleren. Jongeren hebben hierdoor moeite hun eigen koers te bepalen. Het herbergt een groot gevaar: totale vervreemding van normale menselijke verhoudingen. Veel talent en goede wil gaat verloren door dwaalsporen, stress en desoriëntatie.
Voor wie meer wil, zich wil verdiepen
Ik denk dat de vrijmetselarij die inhoudelijke lacune vullen kan voor ieder die iets meer wil, zich wil verdiepen. Zo is het mij tenminste vergaan. Op jezelf teruggeworpen worden, is uiteindelijk het enige passend vertrekpunt. Het appel aan de eigen verantwoordelijkheid uiteindelijk de enige drijvende kracht. Eigen verantwoordelijkheid, groeiend moreel besef en eigen verdieping maakt het leven waardevoller. Ik ben blij, wakker geschud, opgenomen en geborgen te zijn door vrijmetselaren.
De fraaiste verwoording hoorde ik van een voormalig schipper uit het Maasdal, in diens leerlingbouwstuk: ‘Ik heb in m’n schip miljoenen stenen vervoerd. Ze dienden om dijken te versterken. Nu sta ik hier in een groep vrije mensen, die mij leert beter te schipperen. Het peillood is vervangen door een schietlood. Ik heb nu in m’n ruim nog slechts één steen, waarop meer gelet wordt dan ooit eerder.’